ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1922: Το χρονικό της Μικρασιατικής καταστροφής (μέρος 2ο)

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ  «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ 

Γράφει ο Γρηγόρης Γιοβανόπουλος, Δάσκαλος με ειδίκευση στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας και του νεοελληνικού Πολιτισμού


Tέλος 1ου μέρους που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη Πέμπτη 25 Αυγούστου 
......................Η στρατιά αργότερα και παρά τις περί του αντιθέτου υποσχέσεις της κυβέρνησης, υποσχέσεις με τις οποίες εκλέχτηκε αναλαμβάνει επιθετικές πρωτοβουλίες και «κατορθώνει» να δώσει μια υποψία νίκης στον ανύπαρκτο τότε τουρκικό στρατό στο χωριό Ινονού...

Μέρος 2ο

 Αναφέρει ο Στρατηγός Τρικούπης:

Το όνομα του τουρκικού χωρίου Αβγκιν είναι όνομα ελληνικόν ,είναι η λέξις Αυχήν. Οι τούρκοι την μάχην Αβγκίν την ονομάζουν Ιν’ ονού εκ του χωρίου όπερ απέχει 16 χιλιόμετρα ΝΔ του χωρίου Αβγκίν …………………………δι ο και όταν ελήφθη απόφασις …………..όπως οι Τούρκοι φέρωσι πλην του ονόματός των και επώνυμον …………….ο Στρατηγός Ισμέτ έλαβε το όνομα Ινονού και έκτοτε ονομάζετο Ισμέτ Ινονού.

 Ακολουθούν οι επιχειρήσεις κατάληψης του Εσκή –Σεχίρ (Δορύλαιο) Κιουτάχειας (Κοτύαιον, ή Κοτυάειον, πατρίδα του Αισώπου)  ,και Αφιόν –Καρασισάρ (Ακροϊνόν ή Νικόπολις ) καθώς και η καταστροφική εκστρατεία εναντίον της Άγκυρας και ο στρατός των γενναίων χωρίς να νικηθεί αλλά και χωρίς να νικήσει επιστρέφει στη γραμμή Εσκή –Σεχίρ ,Κιουτάχειας   ,και Αφιόν –Καρασισάρ όπου θα περιμένει ένα χρόνο να έρθει η καταστροφή αφού οι ινστρούχτορες φιλοβασιλικοί δεν κατάφεραν τίποτα από αυτά που επιχείρησαν.

   Αναφέρει ο Στρατηγός Τρικούπης:

«Μετά τας επιχειρήσεις του Σαγγαρίου και τας περί το Αφιόν – καραχισάρ μάχας ήτοι κατ Οκτώβριον του 1921 η στρατιά Μ. Ασίας κατενεμήθη εις δύο συγκροτήματα , ήτοι το Βόρειον και το Νότιον» .

AKΡOΪΝΟ

     Διοικητής του Βορείου συγκροτήματος ήταν ο Στρατηγός Πολυμενάκος ενώ του Νοτίου που περιελάμβανε το Α’ και Β’ σώματα στρατού ο Στρατηγός Τρικούπης ,ο οποίος αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του και αφού μελέτησε το μέτωπο υπέβαλλε μελέτη προς τη στρατιά προκειμένου να ληφθούν μέτρα ,αλλά………..

«Άμα ως ανέλαβον την διοίκησιν ταύτην ,κατήρτισα μελέτην ενέργειας του Νοτίου συγκροτήματος διά την περίπτωσιν επιθέσεως του εχθρού και εξέδωκα την από 23- 12 -1921 υπ. ……….. Αριθμ 4.345/3 απόρρητον διαταγήν μου ………..ην κοινοποίησα και εις την Στρατιάν …………………..το πλέον ευαίσθητον σημείον της κυρίας παρατάξεως μας είναι η πρωτεύουσα συγκοινωνία προς Σμύρνην ,ο σιδηρόδρομος. Πιθανοτέρα επομένως περίπτωσις κυρίας εχθρικής  ενέργειας  φαίνεται να είναι η κατά περίπτωση…………………………ή κατά περιοχής Πασσάκιοι, είτε Μπανάζ…………………….και κατά του άκρου αριστερού της παρατάξεώς προς αντιπερισπασμόν».

Τούτ’ αυτό δηλαδή όπερ μετά παρέλευσιν 8 μην.ων, ήτοι κατ’ Άυγουστον 1922 , ήτο ακριβώς και το επιθετικόν σχέδιον του τουρκικού στρατού».

     Οι ολέθριοι όμως διοικούντες την Ελλάδα τότε όχι μόνο δεν κατάφεραν τίποτα σε πολιτικό επίπεδο διεθνώς αλλά και σε στρατιωτικό επίπεδο αποδείχτηκαν ανεπαρκείς γιατί μετά τα παρακάλια στον παλιό τους φίλο Ιωάννη Μεταξά (για την συνάντηση Κυβέρνησης Μεταξά θα αναφερθώ σε άλλο άρθρο) προχώρησαν στην επιλογή αυτού που θα τοποθετούσε την ταφόπλακα στη στρατιά αλλά και σε όλο τον Ελληνισμό της Μικρασίας.

Αναφέρει ο Στρατηγός Τρικούπης:

«Προ της αναλήψεως της διοικήσεως της Στρατιάς υπό του Στρατηγού Χατζηανέστη , τα δύο σώματα στρατού , Α και Β αποτελούντα το Νότιον συγκρότημα ευρίσκοντο συμπαρατεταγμένα επί μιας γραμμής ………………..

Ο τελευταίος όμως αναλαβών την διοίκησιν της στρατιάς Στρατηγός Χατζηανέστης ……………….κατήργησε την οργάνωσιν των συγκροτημάτων και της  όμάδας μεραρχιών κατά Ιούνιον 1922 ,και συνεπώς ανέτρεψε την υπό της ανωτέρω απορρήτου διαταγής μου  μελέτην και οργάνωσιν του Νοτίου συγκροτήματος………..»

    Ο νέος Αρχιστράτηγος εγωπαθής , μονομανής , ισχυρογνώμων ήταν φίλα προσκείμενος στην Κυβέρνηση αλλά τα στρατιωτικά του διαπιστευτήρια δεν ήταν καθόλου κολακευτικά. Στους Βαλκανικούς πολέμους υπηρέτησε ως επιτελάρχης της 6ης (VI) Μεραρχίας στην αρχή και αργότερα της 5ης (V). Διορίσθηκε Διοικητής της Σχολής Ευελπίδων με κάκιστες επιδόσεις καθώς στασίασαν εξ αιτίας του οι αξιωματικοί του πυροβολικού.. Κατά την επιστράτευση του 1915 ανέλαβε τη διοίκηση της 5ης Μεραρχίας. Επέδειξε εξαιρετική αυστηρότητα που υπερέβαινε κατά πολύ τα όρια του πρέποντος και της αντοχής με αποτέλεσμα την  εκδήλωση στάσης στη Μεραρχία του, με κίνδυνο διάλυσής της.  

   Στην περιβόητη δίκη των έξι ο Στρατηγός Παπούλας απαντά σε ερώτηση του ιδίου :

«Εννοώ όταν ήσασταν στην Ελβετία και δεν μπορούσατε να αναλάβετε υπηρεσία , αλλά και γιατί όπου τοποθετούσασταν τα τμήματα εστασίαζαν………..επιπλέον γνωρίζω ότι όταν ήσασταν συνταγματάρχης και αναλάβατε τη διοίκηση της Μεραρχίας Δράμας αυτή επαναστάτησε. Επίσης στη σχολή Ευελπίδων οι Ευέλπιδες και όλο το προσωπικό επαναστάτησαν».

      Οι φιλοδοξίες του δεν είχαν όρια και η επαφή του με την πραγματικότητα ήταν αμφίβολη. Σε συνάντησή του με τον Τρικούπη ακολουθεί ο παρακάτω διάλογος:

Χατζηανέστης : «Δεν μου λέτε σας παρακαλώ, ποίος είναι διοικητής της στρατιάς, σεις ή εγώ»;

Τρικούπης: (έκπληκτος δια το αντικείμενον της ερωτήσεως). «Νομίζω ότι είσθε σεις».

Χατζηανέστης : «Τυπικώς ναι, πραγματικώς όμως όχι».

Τρικούπης: «Δεν σας εννοώ».

Χατζηανέστης : «Απλούστατον! Εγώ διοικώ το Βόρειον συγκρότημα , αποτελούμενον εξ ενός σώματος του Γ’ ενώ σεις διοικείτε το Νότιον συγκρότημα , το οποίον αποτελείται από τα δύο σώματα στρατού το Α’ και Β’ . Συνεπώς εγώ διοικώ εν σώμα στρατού ενώ σεις διοικείτε δύο. Άρα σεις είσθε ο πραγματικός διοικητής της στρατιάς».

 Τρικούπης: «Και σεις διοικείτε εμέ , τον διοικούντα τα δύο σώματα στρατού, άρα διοικείτε και τα τρία σώματα».

Χατζηανέστης : «Όχι! Τα σώματα στρατού δέον να ώσιν ανεξάρτητα απ ‘αλλήλων και να υπάγονται απευθείας υπό τας άμέσους διαταγάς μου».

Τρικούπης: «Προσπάθησα να τον μεταπείσω περί της ανάγκης ενιαίας διοικήσεως ……………..υποδείξας αυτώ………….»

    Μάταιες οι προσπάθειες του Στρατηγού Τρικούπη. Ο μοιραίος αρχιστράτηγος εγκαταστάθηκε στην  Σμύρνη 450 χιλιόμετρα μακριά και σχεδίαζε την είσοδό του στην Πόλη αποσύροντας μάλιστα από το μέτωπο δυνάμεις. Στη δίκη των έξι αναφέρεται :

   Συνταγματάρχης Μιχαήλ Πάσσαρης επιτελάρχης της Στρατιάς (σε ερώτηση πόση ήταν η δύναμη του στρατού που μεταφέρθηκε στη Θράκη;)

«Τρία τάγματα από τονΑφιόν ,ένα τάγμα της ΙΧ Μεραρχίας και επτά από το Εσκή-Σεχίρ σύνολο 9.000 άνδρες……………από τη Σμύρνη μεταφέρθηκαν 4.000 άνδρες, το 56^ο και το 57^ο Σύνταγμα δύοτάγματα ευζώνων, ένα σύνταγμα τηςΧ Μεραρχίας και δύομοίρες πυροβολικού συνολικά 15.400 άνδρες».

Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

     Το ηθικό δηλαδή η αυτοπεποίθηση, η εμπιστοσύνη στην ηγεσία ,η πίστη στο δίκαιο του αγώνα , η πίστη στην τελική νίκη είναι τα στοιχεία που πρέπει να ενυπάρχουν στα στρατεύματα που βρίσκονται σε πόλεμο και είναι αυτά που θα αναδείξουν τον νικητή .

Πώς ήταν άραγε το ηθικό της στρατιάς Μ. Ασίας εκείνο το δραματικό διάστημα (καλοκαίρι 1921- καλοκαίρι 1922).

Όπως λέει ο Στρατηγός Τρικούπης και συμφωνούν και οι περισσότεροι αυτόπτες μάρτυρες και ιστορικοί το ηθικό του στρατού μετά τους βαλκανικούς πολεμους , τον Α’ παγκόσμιο πολεμο, την απόβαση στην Σμύρνη αλλά και μέχρι τα τέλη του 1920 ήταν ακμαιότατο. Μετά την μοιραία πολιτική αλλαγή, τις αλλαγές στην ηγεσία του στρατεύματος και τις πρώτες ατυχίες το ηθικό του στρατεύματος επηρεάστηκε. Η χρονίζουσα εκστρατεία άρχισε να φαντάζει ως βάσανο στους στρατιώτες μιας και πολιτική λύση δεν φαίνονταν να βρίσκεται.

Ο Παπούλας αρχίζει να ανησυχεί και ρωτά τους σωματάρχες :

«εάν το στράτευμα επιθυμει να συνεχίση τηνπροέλασιν του μέχρις Αγκύρας»

Ν. Τρικούπης: «Απήντησα ότι οι άνδρες είναι κουρασμένοι και επιθυμούν να επανέλθουν εις τας εστίας των εάν όμως οπωσδήποτε είναι ανάγκη να προελάσωμεν  και μέχρις Αγκύρας , οι άνδρες δύνανται να υποστώσι και την θυσίαν ταύτην , υπό τον όρον όμως ίνα μετά ταύτα περατωθή ο πόλεμος και επανέλθουν εις τας οικίας των. Κατόπιν έμαθον ότι και οι διοικηταί σωμάτων στρατού επί του ιδίου ερωτήματος έδωσαν ομοίας απαντήσεις».

     Ο Κωνσταντίνος παρόλα τα ελαττώματά του ήταν στρατιωτικός και γνώριζε καλά τη σημασία του ηθικού. Προσπάθησε με την παρουσία του στο μέτωπο, τις παρασημοφορήσεις , τις επιθεωρήσεις και τις παρελάσεις να ανεβάσει το φρόνημα των οπλιτών αλλά…………

 Ν. Τρικούπης: « κατά την διάβασιν του αυτοκινήτου του φέροντος τον βασιλέα εις την τελετην , ηκούσθησαν ζωηραί κραυγαί των ευρισκομένων εκατέρωθεν της οδού στρατιωτών οίτινες εφώναζον : «Απόλυσιν! Απόλυσιν»

Η ίδια κραυγή ακούστηκε και προς τον Πρωθυπουργό Γούναρη (τον πάλαι ποτέ πολλά υποσχόμενο αρχηγό των «Ιαπώνων»)
Τέλος 2ου μέρους. Συνεχίζεται την επόμενη Πέμπτη.

Με τιμή

Γρηγόρης Γιοβανόπουλος

Δάσκαλος

Με ειδίκευση στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας

Και του νεοελληνικού Πολιτισμού