Πανελλήνια Ημέρα κατά της Βίας στα Σχολεία

Γράφει η Μαρία Κιρκιλιανίδου

Η καθιέρωση της 6ης Μαρτίου ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της Βίας στα σχολεία, παρέχει τη δυνατότητα ευαισθητοποίησης και δράσης σε ζητήματα που άπτονται με την καθημερινότητα της σύγχρονης σχολικής πραγματικότητας. Παράλληλα η ημέρα αυτή αποτελεί αφορμή για εκπαιδευτικούς και μαθητές ώστε να ανταλλάξουν τις σκέψεις τους, να ενεργοποιηθούν με δράσεις ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού που εκδηλώνεται μεταξύ και εναντίον των μαθητών. Σκοπός είναι να περιοριστούν οι δίαυλοι εκδήλωσης της βίας στη ζωή των ανηλίκων και να αποτραπούν οι αρνητικές συνέπειες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Ο σχολικός εκφοβισμός (αγγλ. bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο σχολικός εκφοβισμός αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών με στόχο να
προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, σεξουαλικά σχόλια), του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές), του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο).

Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαδικασία της μάθησης.

Σύμφωνα με τις έρευνες τα παιδιά που δέχονται βία διαθέτουν κάποια χαρακτηριστικά που τα κάνουν πιο ευάλωτα στο πείραγμα και τη σχολική βία. Τα παιδιά που γίνονται δέκτες βίαιης συμπεριφοράς από τους συνομηλίκους τους είναι πιθανό να είναι αδύνατα, να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, να μην διαθέτουν κοινωνικές δεξιότητες και να είναι μόνα τους ή να έχουν προβλήματα που τα κάνουν να ξεχωρίζουν από το σύνολο όπως υπερκινητικότητα, πάχος, γυαλιά μυωπίας και μαθησιακές δυσκολίες. Αυτό που προκαλεί τα άλλα παιδιά να φερθούν άσχημα μπορεί να είναι ένα ή και συνδυασμός των παραπάνω.

Τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού αρχικά νοιώθουν φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά-θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Από την άλλη μεριά οι γονείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα και δηλώνουν άγνοια. Αυτό συμβαίνει γιατί τα θύματα εξομολογούνται το γεγονός του εκφοβισμού συχνότερα σε φίλους τους. Αν όμως οι γονείς εντοπίσουν κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα και υποψιάζονται ότι το παιδί τους έχει πέσει θύμα εκφοβισμού κρίνεται αναγκαίο να προσεγγίσουν το παιδί και να αντιδράσουν απευθυνόμενοι αρχικά στο σχολείο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το παιδί να αισθανθεί ότι έχει στήριγμα τους γονείς του και το σχολείο. Επιπλέον, οι ειδικοί επιμένουν ότι τα παιδιά πρέπει να μη φοβούνται, να έχουν το θάρρος της γνώμης και να μάθουν να «μιλούν».

Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας

· Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια, χωρίς να το κατακρίνετε

· Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις ανάγκες του

· Παρακολουθείτε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας

· Να το επαινείτε που το μοιράζετε μαζί σας και να το ενθαρρύνετε να σας μιλάει για αυτό το θέμα.

· Να το συμβουλέψετε να αποφεύγει τους θύτες του και να προσπαθήσει να έχει κάποιο φίλο μαζί του (οι έρευνες έχουν δείξει ότι όταν τα παιδιά είναι μόνα τους έχουν πολύ περισσότερες οι πιθανότητες να δεχτούν βίαιη συμπεριφορά).

· Πείτε του να δείχνει αδιάφορο και δυνατό όταν δέχεται επίθεση. Να λέει με κάθετη και σταθερή φωνή στο θύτη του να σταματήσει και να φεύγει (ίσως να χρειαστεί να τρέξει). Όταν δείχνει αδύναμο, φοβισμένο ή θυμωμένο προκαλεί το θύτη του να τον ενοχλεί περισσότερο γιατί του δείχνει ότι έχει καταφέρει αυτό που ήθελε (να το κάνει να νιώσει άσχημα).

· Συμβουλέψτε το να απευθύνετε στους ενήλικες για βοήθεια.

· Βοηθήστε το να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και να νιώσει δυνατό για να μπορέσει με να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη σιγουριά τους θύτες του. Μπορείτε να το καταφέρετε δείχνοντας του και λέγοντας του πόσο σημαντικό και ιδιαίτερο είναι.

· Ενισχύστε την κοινωνικότητα του καλώντας παιδιά στο σπίτι για να παίζουν μαζί ή δίνοντας του τη δυνατότητα να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες της κοινότητας (π.χ. πρόσκοποι, ομαδικά αθλήματα, καλλιτεχνικές δραστηριότητες).

· Εξηγείστε του πως και οι θύτες του, το κάνουν αυτό γιατί στη ουσία νιώθουν αδύναμοι και με αυτόν τον τρόπο προσπαθούν να νιώσουν καλύτερα με τον εαυτό τους. Πείτε τους επίσης πως οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται έτσι στο τέλος μένουν μόνοι, γιατί κανείς δε θέλει να κάνει παρέα με κάποιον που του φέρεται άσχημα.

· Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του.

Αν το παιδί σας δέχεται βία στο σχολείο δεν πρέπει να αδιαφορήστε και να σκεφτείτε ότι θα περάσει. Τα βιώματα αυτά θα τα κουβαλάει σε όλη του τη ζωή και είναι πιθανό να του προκαλέσουν διάφορα προβλήματα κοινωνικής, ατομικής και λειτουργικής φύσης. Πρέπει να το στηρίξετε και να το βοηθήσετε να βρει τη δύναμη να το ξεπεράσει.

Αντιμετώπιση 

•Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του δασκάλου, άλλος των συμμαθητών, άλλος των γονιών. 

Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο παράλληλων δράσεων, διότι, αφού η αιτιολογία του εκφοβισμού είναι πολυπαραγοντική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδη.

•Άμεσες δράσεις για την οποιαδήποτε μορφή βίας στο σχολείο με συμμετοχή-εμπλοκή του διευθυντή, των εκπαιδευτικών, των συμμαθητών μέσα στην τάξη, των μοντέλων συνομηλίκων, των γονέων του μαθητή ή των μαθητών που εκφοβίζονται, των γονέων του μαθητή ή των μαθητών που εκφοβίζουν.

•Κάποιες άμεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης στις οποίες μπορεί να προβεί το σχολείο, από μόνες τους όμως δε μπορούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.

Χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης, στο οποίο να συμμετέχει το σύνολο της σχολικής κοινότητας αλλά και ευρύτεροι κοινωνικοί φορείς, προκειμένου να υπάρξει αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.

ΜΑΡΙΑ ΚΙΡΚΙΛΙΑΝΙΔΟΥ

Διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου Τρικάλων Ημαθίας